ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΜΑΚΕΔΩΝ

Η ΑΓΙΑ  ΛΑΥΡΑ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ  ΤΟΥ 1821

Ο Θρύλος, η αληθεια, η ιστορια και η σχολικη  διδασκαλια της ημερας αυτης!!!!!

Σύμφωνα με το θρύλο της Αγίας Λαύρας, η Ελληνική Επανασταση ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου 1821 όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της επανάστασης στο μολναστήρι της Αγίας Λαύρας  στα  Καλάβρυτα. Η άποψη αυτή γνώρισε μεγάλη διάδοση ήδη από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια: η θρυλική σκηνή αναφέρεται σε πλήθος πηγών και οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις της αναπαρήχθησαν μαζικά. Ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν αναφέρει κάτι σχετικό στα απομνημονεύματά του αλλά αναφέρεται από άλλες πηγές της εποχής (βλ. κατωτέρω). Ορισμένοι ιστορικοί ήδη από το 19ο αιώνα θεωρούν τη διήγηση αυτή φανταστική. Ο ιστορικός Β. Κρεμμυδάς που διερεύνησε μια ομιλία του Γερμανού της 8(20ης) Μαρτίου θεωρεί ότι αυτή είναι μάλλον φανταστική, δημιούργημα του Γάλλου φιλέλληνα Φρανσουά Πουκεβίλ αλλά δέχεται ότι ο Γερμανός μπορεί να εκφώνησε κάποιες ομιλίες σε άλλες ημερομηνίες. (βλ΄ομιλία Παλαιών Πατρών Γερμανού  στην Αγία Λαυρα 8 Μαρτίου 1821). Κατά την ιστορικό Έφη Αλλαμανή επίσης τα γεγονότα της 25 Μαρτίου θεωρούνται φανταστικά και εμπνευσμένα από τον Φρ. Πουκεβίλ, όπως αναφέρει στο σχετικό κεφάλαιο της "Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους". Μεταγενέστερη έρευνα που βασίζεται σε έγγραφα του Ούγου Πουκεβίλ απορρίπτει αυτή την υπόθεση.

Είτε ως θρύλος είτε ως γεγονός η κήρυξη της Επανάστασης στην Αγ. Λαύρα κατέχει σημαντική θέση στην ελληνική ιστορία (κατ' άλλους "εθνική αφήγηση") αλλά και αποτελεί αντικείμενο ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Διδασκόταν ως γεγονός στα ελληνικά σχολεία μέχρι το 1982, αλλά έχει απαλειφθεί από τα νεώτερα βιβλία ιστορίας, στα οποία η 25η Μαρτίου αναφέρεται απλώς ως η καθιερωμένη ημερομηνια εορτασμου της επετειου της επαναστασης....

Τα ιστορικά γεγονότα

 Ξεσηκωμός της Πάτρας (1821)

Ως ημέρα έναρξης της επανάστασης είχε οριστεί από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη "ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους"η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμούγια τους Ορθοδόξους. Οι συγκεντρωμένοι στη συνέλευση της Βοστίτσας πρόκριτοι της Πελοποννήσου εξέτασαν ως εναλλακτικές ημερομηνίες κήρυξης της Επανάστασης την 23 Απριλίου και την 21 Μαΐου, εορτές του Αγίου Γεωργίου και των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αντίστοιχα, σε περίπτωση που δεν είχαν πληροφορηθεί τις διαθέσεις της Ρωσίας, αλλά κατέληξαν στην 25η Μαρτίου, εκτός εάν λάμβαναν πρόσκληση μετάβασης στην Τριπολιτσά.Στις 10 ή 13 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε στην Αγία Λαύρα σημαντική σύσκεψη, παρουσία του Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού. Με βάση τα όσα αναφέρονται στα απομνημονεύματα του Π. Π. Γερμανού, η πλειονότητα των ιστορικών υποστηρίζει πως στη σύσκεψη αυτή δεν πάρθηκε καμία απόφαση σχετικά με την έναρξη της επανάστασης. Άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν το αντίθετο, βασιζόμενοι σε μαρτυρίες από οικογενειακά αρχεία αγωνιστών του 21, που αναφέρουν ότι στις 17 Μαρτίου, ημέρα εορτής του Αγίου Αλεξίου, πολιούχου των Καλαβρύτων, τελέστηκε δοξολογία και ακολούθησε ορκωμοσία των αγωνιστών. Την κήρυξη της επανάστασης στις 17 Μαρτίου αναφέρει και ο Ι. Κωλέττης το 1835, ενώ θεωρεί ότι η Επανάσταση γενικεύτηκε την 25 Μαρτίου την οποία και θεωρεί ημέρα αναγέννησης της Ελλάδος.Η δοξολογία, της 17ης Μαρτίου καταγράφεται και από ανώνυμο συγγραφέα το 1850, ο οποίος ταυτόχρονα παραθέτει και άλλο έντυπο όπου επίσης αναφέρεται η σκηνή στην Αγία Λαύρα υπό τον Γερμανό.Ο ιστοριοδίφης Δημήτριος Καμπούρογλου που μελέτησε τα απομνημονεύματα και τα χειρόγραφα του Πατρών Γερμανού πίστευε ότι οι σχετικές αναφορές "δεν μπορούν να θεωρηθούν απίθανες".Καθώς το μυστικό της επανάστασης διέρρευσε, οι επαναστατικές κινήσεις άρχισαν νωρίτερα.Από τις 14 έως τις 20 Μαρτίου έλαβαν χώρα σε διάφορες περιοχές της Πελοποννήσου επιθέσεις εναντίον Τούρκων με σκοπό να παραμεριστούν οι δισταγμοί κάποιων προκρίτων. Στις 21 Μαρτίου 600 άνδρες επιτέθηκαν στους πύργους των Καλαβρυτινών Τούρκων, οι οποίοι παραδόθηκαν μετά από σύντομη αντίσταση. Στις 22 Μαρτίου 2.000 ένοπλοι με επικεφαλής τον Κολοκοτρώνη κινήθηκαν προς την Καλαμάτα και το πρωί της επομένης εισήλθαν στην πόλη. Το μεσημέρι τελέστηκε δοξολογία στο ναό των Αγίων Αποστόλων· η τέλεση δοξολογίας ήταν συνηθισμένη τελετή μετά από κάθε επιτυχία των επαναστατημένων.Μετά τη δοξολογία, συγκροτήθηκε επαναστατική επιτροπή, η "Μεσσηνιακή Γερουσία" με επικεφαλής τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Στο Αίγιο υψώθηκε μετά την αποχώρηση των Τούρκων από την πόλη επαναστατική σημαία από τον Ανδρέα Λόντο, το αργότερο στις 23 Μαρτίου. Στην Πάτρα η γενική εξέγερση αναμενόταν την 25 Μαρτίου, αλλά μικρότερης έκτασης εχθροπραξίες είχαν ξεκινήσει ενωρίτερα. Στις 23 έγιναν επιθέσεις Τούρκων εναντίον των ελληνικών σπιτιών. Οι Έλληνες αντεπιτέθηκαν και οι Τούρκοι κλείστηκαν στο φρούριο. Την επομένη ξεκίνησαν να συρρέουν στην πόλη πρόκριτοι και δυνάμεις από τα γειτονικά χωριά, ενώ οι φοβισμένοι Έλληνες κάλεσαν και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, ο οποίος ήλθε με άλλους Καλαβρυτινούς για να βοηθήσει. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ανέλαβε και στρατιωτικά καθήκοντα "χωρίς να παραμελήσει ουδέν των ιεραρχικών αυτού καθηκόντων": μπήκε στην Πάτρα  είτε στις 25 Μαρτίου σύμφωνα με τον Αμβρόσιο Φραντζή, τον Πουκεβίλ  και τον G. Finlay, είτε στις 22 Μαρτίου σύμφωνα με τον Αναστάσιο Γούδα και τον Σπ. Τρικούπη Την είσοδο του Γερμανού στην Πάτρα την 25 Μαρτίου επικεφαλής χιλιάδων ενόπλων αναφέρουν προς τους προϊσταμένους τους και οι πρόξενοι της Σουηδίας-Νορβηγίας και της Ολλανδίας στην Πάτρα. Ο πρώτος αναφέρει ότι ο Γερμανός και άλλοι προύχοντες "ενεφανίσθησαν και πάλιν" (την 25/3). Ο πρόξενος της Ολλανδίας αναφέρει ότι την ίδια μέρα οι επαναστάτες εχάραξαν σταυρό στην πλατεία του Αγ. Γεωργίου με τις λέξεις “Νίκη ή θάνατος”. Ο G. Finlay αναφέρει ότι στις 6 Απριλίου (25 Μαρτίου με το Παλ. Ημ/γιο) ο Π. Πατρών Γερμανός επικεφαλής πολλών οπλαρχηγών και ενόπλων εισέρχεται στην Πάτρα. Μια ομάδα ανδρών παρουσιάζει στον αρχηγό της τα κεφάλια πέντε Τούρκων που είχαν σκοτωθεί στη Βοστίτσα (Αίγιο). Το επόμενο πρωί (δηλαδή στις 26 Μαρτίου) έγινε Θεία Λειτουργία από τον Γερμανό. Όλοι οι συγκεντρωμένοι Έλληνες ορκίστηκαν να ελευθερώσουν την πατρίδα τους ή να πεθάνουν. Ο Ιωάννης Φιλήμων στο Ιστορικό Δοκίμιο αναφέρει και αυτός ότι όταν ο Παλ. Πατρών Γερμανός μπήκε στην Πάτρα, ενέπηξε τον Σταυρό στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, τον οποίον όλοι ασπάστηκαν με πλήρη αυλάβεια, ορκιζόμενοι ελευθερία ή θάνατο.Ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και σε αυτήν την περίπτωση δεν αναφέρει τίποτα σχετικό για τα γεγονότα αυτά στα απομνημονεύματά του.Έτσι, την 25η Μαρτίου είχε ήδη γενικευθεί η επανάσταση στην Πελοπόννησο. Επίσης την 25 Μαρτίου ο Πετρόμπεης με επιστολές του προς βασιλείς της Ευρώπης ανακοίνωσε την έναρξη της Επανάστασης και ζήτησε τη βοήθειά τους.

Η θρυλική σκηνή στα Ελληνικά σχολικά βιβλία

Τὴν 25 Μαρτίου 1821 ὁ Ἐπίσκοπος Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς μὲ τοὺς προκρίτους τῶν Καλαβρύτων Ἀνδρέα Ζαΐμη καί τοῦ Αἰγίου Ἀνδρέα Λόντο ὕψωσαν τὴ σημαία τῆς ᾽Επανάστασης στὸ μοναστήρι τῆς Ἁγια-Λαύρας. ᾽Εκεῖ, ὕστερα ἀπὸ κατανυκτικὴ λειτουργία ὁ φλογερὸς ἐκεῖνος ᾽Επίσκοπος κάτω ἀπὸ τὸν ιστορικὸ πλάτανο τοῦ μοναστηριοῦ κάλεσε τοὺς γενναίους πολεμιστὲς νὰ ὁρκιστοῦν «ἐλευθερία ἢ θάνατος». Ὅλοι οἱ συγκεντρωμένοι πατριῶτες γονατιστοὶ μὲ ξεγυμνωμένα τά γιαταγάνια, ὁρκίστηκαν: «νὰ μὴ μείνη Τοῦρκος στὸν Μωριά, μηδὲ στὸν κόσμον ὅλο». Ἀπὸ τὴν Ἁγία Λαύρα, κατέβηκαν στὴν Πάτρα καὶ ἐξανάγκασαν τοὺς Τούρκους νὰ κλειστοῦν στὸ Κάστρο.

— Ιστορία των Νεωτέρων Χρόνων για την ΣΤ' Δημοτικού, 1974, σελ. 46

Στο βιβλίο ιστορίας ΣΤ Δημοτικού Ιστορία των Νεωτέρων Χρόνων του 1974 παρουσιάζεται ο θρύλος ως ιστορικό γεγονός (όπως φαίνεται στο απόσπασμα δίπλα).Το 1982 το βιβλίο Γ Γυμνασίου αλλάζει και το νέο βιβλίο "Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας" του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων γράφεται από τον Βασίλη Κρεμμυδά. Στο βιβλίο αυτό προστίθεται μια παράγραφος η οποία αναφέρει τον θρύλο της έναρξης της επανάστασης στην Αγία Λαύρα χωρίς την άδεια του συγγραφέα. Συγκεκριμένα στην σελίδα 186-187 χωρίς την επιθυμία του συγγραφέα προστέθηκε: «Προηγουμένως, από τις 21 Μαρτίου, είχε αρχίσει η πολιορκία των Τούρκων στο φρούριο των Καλαβρύτων... το γεγονός αυτό συνδυάστηκε αργότερα με την Αγία Λαύρα και την ύψωση εκεί της σημαίας της Επανάστασης από το Π. Πατρών Γερμανό».Η απαλοιφή της σχετικής αναφοράς (όπως και άλλων σχετικά με το ρόλο της Εκκλησίας στην Επανάσταση) από κρατικό σχολικό βιβλίο ιστορίας του 2006, θεωρήθηκε σημαντική καινοτομία μεν, αλλά κρίθηκε αρνητικά ως προσπάθεια "εκ των άνω" κατασκευής μιας νέας Ελληνικής εθνικής ταυτότητας μέσω της μαζικής εκπαίδευσης και ως εισαγωγή προσωπικών ιδεολογικών αντιλήψεων των συγγραφέων του (Μ. Ρεπούση, Χ. Ανδρεάδου, Αρ. Πουταχίδης, Αρμ. Τσίβας) με την πρόφαση της αντικειμενικότητας.Στα σύγχρονα βιβλία ιστορίας δεν αναφέρεται η δοξολογία στην Αγία Λαύρα υπό τον Π.Π. Γερμανό ως ιστορικό γεγονός. Στο βιβλίο Ιστορίας Γενικής Παιδείας Γ' Λυκείου αναφέρεται ότι στις 25 Μαρτίου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ορκίζει τους αγωνιστές της Πάτρας.. Στο βιβλίο ιστορίας Γ' Γυμνασίου η μόνη αναφορά στο θρύλο γίνεται στην λεζάντα του πίνακα του Βρυζάκη «Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της επανάστασης (φανταστική σύνθεση). Αν και ο Αγώνας είχε ξεκινήσει λίγες μέρες νωρίτερα, η 25η Μαρτίου ορίσθηκε το 1838 ως εθνική επέτειος όπως είχε προγραμματιστεί από τη Φιλική Εταιρεία.Στο βιβλίο Ιστορίας ΣΤ Δημοτικού "Στα Νεότερα Χρόνια" (πριν την αναθεώρηση του 1997) αναφέρεται ότι «στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου ο Γερμανός έστησε το Σταυρό, στον οποίο ορκίστηκαν οι αγωνιστές». Στο αναθεωρημένο (1997) βιβλίο Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού "Στα Νεότερα Χρόνια" αναφέρεται μόνο ότι «Η απόφαση ήταν να αρχίσει η Επανάσταση στις 25 του Μάρτη, που ήταν η γιορτή του Ευαγγελισμού. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν διαφορετικά .Αργότερα καθιερώθηκε να γιορτάζεται ηεπέτειος της Επανάστασης του 1821 την 25η Μαρτίου» (δεν γίνεται αναφορά σε ορκωμοσία ή δοξολογία του Παλαιών Πατρών Γερμανού).