ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΜΑΚΕΔΩΝ

ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 02/08/ 338 π.Χ

Ο Λέων της Χαιρώνειας το 2009, πιθανότατα εγέρθηκε από τους Θηβαίους στη μνήμη των νεκρών τους.

Η Αφορμη της Μαχης

Ο Φιλιππος αφου κατεστρεψε την Ολυνθο.εχει φθασει ως την Β. Θρακη και ως τον Ελλησποντο.. Τοτε θεωρησε ότι ειχε ελθει ι καιρος να ξεκαθαρισει και με τους Αθηναιους, και με τους Θηβαιους.
Με δικη του υποκινηση ο ρητορας Αισχθνης (ηγετης της Φιλομακεδονικης παραταξης των Αθηνων, ) κατηγορησε τους Αμφισσεις στο Αμφικτυονικο συνεδριο οτι καλλιεργησαν κτηματα του μαντειου των Δελφων. Η Αμφικτυονια χαρακτηρισε τους Αμφισσεις ιεροσυλους αρχισαν συγκρουσεις, αλλά λογω κακής τροπης των πραγματων, και παλι ο πολεμος ανατεθηκε στον Φίλιππο. Η ευκαιρια που αναζητουσε ο Φιλιππος τοσο καιρο, βρεθηκε.
Κατά την εκστρατεια αυτή ο Φιλιππος ανέτρεψε την καθιερωμένη χρονικη περιοδο διεξαγωγης των πολεμικών επιχειρησεων "άμα τω ήοι αρχομένω", δηλαδη με την έναρξη της ανοιξεως,. Η εκστρατεια άρχισε κατά μήνα Νοέμβριο.
Αφού ο Φιλιππος διεσχισε την Θεσσαλία και την Στερεά, κατέλαβς το Κυτίνιο και ακολουθως την Ελάτεια.που την οχύρωσε και την έκανε στρατιωτικη βαση.
Η εντύπωση που προκληθηκε στην Αθήνα ,λογω καταληψης της Ελατειας ,ήταν συγκλονιστική.
Αμεσως μετά , με ξαφνικη νυχτερινή πορεία ,κατέλαβε τα Σάλωνα (Αμφισσα) και μετά την Ναυπακτο ,κόβοντας έτσι τις επικοινωνιες με Αττική και Πελοπόννησο..δημιουργώντας μια προσθετη απειλη για τους Πελοποννησιους,ουτως ώστε σε περιπτωση πού αυτοί θα τολμουσαν να ενισχυσουν την Αθηνα και την Θήβα , αυτος θα μπορουσε να εισβάλει άνετα στις περιοχες τους διασχιζοντας το στενο Ναυπακτου - Αιγιου.
Ηταν μια τακτική πολλαπλών και παραπλανητικών στόχων που υποχρέωσε τους αντιπαλους του να συγκεντρωθούν στον προσδιορισμενο από αυτον τόπο, που ευνοούσε την κίνηση της φαλαγγος και την επιθεση του Ιππικού.

Όταν τα νέα της καταληψης της Ελατειας έφθασαν στην Αθήν, Ο Δημοσθενης πήρε τον λογο και έπεισε τους Αθηναιους οτι αφού ο κίνδυνος ηταν κοινός και για τους Θηβαιους , έπρεπε οι Αθηναίοι να λησμονησουν τις παλαιές εχθρες και να συνάψουν αμέσως συμμαχία με τους Θηβαίους. το οποίο και έγινε..
Βέβαια παράλληλα ο Φίλιππος φρόντισε να προκαλέσει σύγχυση στην Αθηνα , προτεινοντας ειρήνη με τους Αθηναίους..μεσω των φιλομακεδονων Φωκίωνος και Ξενοκρατους, αλλά η αντιμακεδονική φωνή του Δημοσθένη υπερισχυσε,,,
Σημειώνω ότι για λόγους τακτικής και ισχύος ο Φιλιππος κατέβηκε στον Νοτο με όλη την στρατιωτική του δύναμη ώστε να αναμετρηθει με τους αντιπαλους του προτού προλάβουν αυτοί να συγκροτησουν ισχυροτερη χερσαια δυναμη..

Η μάχη

Σχηματικη παρασταση ΛΟΞΗΣ ΦΑΛΑΓΓΟΣ που ο Φιλιππος σαν καλος μαθητης ,του Επαμεινωνδα, Εμαθε αριστα ,και την εφαρμοσε ακομη πιο αποτελεσματικα στην μαχη της Χαιρωνειας.

Ο Φιλιππος έπρεπε να επιλέξει αυτός το πεδιο της μάχης ,ωστε να ευνοηθεί η παράταξη της φάλαγγος και η επέλση του ιππικού του.
Ο Φίλιππος εφάρμοσε την τακτικη της παραπλανήσεως και της εμμέσου προσπελασεως .
Μια πλαστη επιστολή εντεχως διοχετεύθηκε στα χέρια των αντιπαλων με ψευδή πληροφορία ότι ξεκίνησε επαναστατικό κίνημα στην Θρακη.(παραπλανηση) πετυχαίνοντας αποπρο σανατολισμό των αντιπάλων και στιγμιαία χαλάρωση....
Ως προς την έμμεσο προσπελαση , αντί να πορευθεί προς την Αμφισσα όπως είχε αφήσει να νομίζουν οι αντιπαλοί του,που τον περίμεναν, αυτος αιφνιδιαστικά στράφηκε όχι προς τα πίσω αλλά πρός τα μπρός , Νοτιανατολικά μεσω του οδικού άξονα Δελφοί-Ανεμώρεια (Αράχωβα), και περνώντας μέσα απο το στενο του Ζεμενού, βγήκε στην πεδιαδα της Λειβαδιάς στην Χαιρωνεια, Ετσι βρέθηκε πίσω από τις γραμμές των αντιπάλων του..
Ολο τον χειμώνα του 339/8 ο Φιλιππος έμεινε άπρακτος περιμένοντας ενισχυσεις , επειτα απο 2 αποτυχιες να διασπασει τον κλοιο, που σχηματιζόταν γυρω του..πραγμα που έδωσε στους αντιπαλους του αερα νικης ,σε συνδυασμο με την αριθμητική τους μικρή, υπεροχή.
Στον παρακατω πίνακα φαινεται η δύναμη των αντιπαλων
Στις 12 Αυγούστου του 338 σταθηκαν απέναντι οι δύο στρατοί, κατά μήκος του ποταμού Αίμωνα. ως εξης:
Αθηναίοι (με τον Στρατοκλή) ,αριστερα
Αχαιοι , Κορίνθιοι, μαλλον και Φωκεις, Ευβοείς και Μεγαρείς) στο κέντρο , και
οι Θηβαίοι(με τον Θεαγένη) , στο δεξιο!!
Στην άλλη πλευρά:
οι Μακεδονες με αρχηγό τον Φίλιππο επικεφαλής των Φαλαγγιτών στο δεξιο της παραταξεως απέναντι απο τους Αθηναίους , και τον νεαρο 18χρονο Αλέξανδρο επικεφαλής του Ιππικού, που συντροφευόταν απο τον εμπειρο Παρμενιωνα , στην αριστερή πτέρυγα της παραταξης...απέναντι απο τους Θηβαίους..
Η οργανωση η συμπάγεια η ορθή τακτική ,η υπεροχή του οπλισμού, η πολεμική εμπειρία των Στρατιωτών και η ορμητικοτητα του Αλεξανδρου, έδωσαν στον Φίλιππο την Νικη...
Κύριος όμως συντελεστης της νίκης ήταν η σκέψη.
Ο Φίλιππος κατενόησε πώς για να νικήσει έπρεπε να υποχωρήσει για να αποσυνδεσει την δύναμη των Αθηναιων από αυτήν των Θηβαίων. Υποχωρουσε με κατευθυνση ΒΔ
Εκμεταλλευτηκε την απερίσκεπτη επιθετικότητα των Αθηναίων , οι οποιοι προχώρησαν εμπρός και αριστερά. Λέγεται πως ο Αθηναιος στρατηγός , όταν είδε τον υποχωρητικό βηματισμό των φαλαγγιτών. κραυγασε: Δεν πρέπει να σταματήσουμε την προέλαση μέχρι να αποκλείσουμε τους εχθρούς στην Μακεδονία.
Τα τμηματα του κεντρου για να μην αποκοπούν απο τους Αθηναιους ,αρχισαν να προχωρούν και συγχρονως να τεινουν προς τα αριστερα... Σε λίγο τους μιμηθηκαν και οι Βοιωτοι.
Μόλις σχηματιστηκε ενα κενο αναμεσα στα τμηματα των μικρων Βοιωτικων πόλεων και στην Θηβαικη φάλαγγα ,έσπευσε να εισχωρησει σ΄αυτο ο Αλέξανδρος με τους εταίρους και απώθησε τους Θηβαιους προς τις όχθες του Κηφισου.
Οι Αθηναίοι προχωρώντας τον πίεσαν ασφυκτικά αλλά αυτός υποχωρούσε τακτικά για να τους απομακρύνει απο το σημείο της μάχης,να χάσουν την με την καταδιωξη συνοχή τους και την επαφή τους με τον Θηβαϊκό στρατό.
Οτνα οι φαλαγγίτες έφθασαν στο σημείο που είχε προκαθορίσει ο Φίλιππος ,ανέκοψαν - κατόπιν συνθήματος- την υποχώρηση, αναδιπλώθηκαν,προέταξαν τις σάρισες και άρχισαν να προχωρούν και να συντριβουν τους ασύντακτους και ασθμαίνοντες Αθηναίους, που κυριολεκτικα έλειωσαν κάτω από το πέλμα των προελαυνόντων Μακεδονων.

Φαινεται με το αχνο ροζ χρωμα η αρχικη θεση της φαλαγγος και με την πιο εντονη ο υποχωρητικος ελιγμος του Φιλίππου, και η παρασυρση των Αθηναιων σε καταδιωξη της δηθεν υποχωρουσης φαλαγγος, πριν διαταξει αντιστροφη και επιθεση....

Ηττηθηκαν κατά κράτος ,την ώρα που νόμιζαν πώς η νίκη τους είχε χαμογελάσει

Εν τω μεταξύ οι Θηβαίοι έμειναν μόνοι για να αναχαιτίσουν τις παραφορες επελάσεις του Αλεξάνδρου. Οι απώλειες τους ήταν τροκακτικές οι δε ιερολοχιτες έπεσαν μέχρις ενός σχηματίζοντας με τα διατρητα κορμιά τους σωρό .

Κι επειδη τότε λέγονταν καποιες κακοήθειες για τις μεταξύ τους σχέσεις ο Φίλιππος, παρότι τύπος amoral, μόλις ειδε την εικονα που σχηματιζαν τα σώματα των Ιερολοχιτών ειπε την φράση:

"Είθε να έχουν κακό τέλος όσοι γι αυτούς τους ανθρώπους υπονοούσαν ότι έπρατταν ή "'επασχαν" κάτι αισχρό". Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Θεαγένης...

Οι απώλειες φαινονται στον παρακάτω πίνακα..

Η δεύτερη φάση της μαχης όπου φαινεται η τελικη επιθεση του Μακεδονικου στρατου..και η συντριβη

Αλλη μια διάταξη σχηματικη, της μαχης

Με μια ματια η ταυτοτητα της μαχης

Χρονολογία

2 Αυγούστου 338 π.Χ.

Τόπος

Βοιωτία

Έκβαση

Νίκη των Μακεδόνων

Εμπλεκόμενες πλευρές

Μακεδόνες

Αθηναίοι και Θηβαίοι

Ηγετικά πρόσωπα

Φίλιππος Β΄ ο Μακεδών
Αλέξανδρος Γ΄ ο Μακεδών

Χάρης ο Αθηναίος
Λυσικλής ο Αθηναίος
Θεαγένης ο Βοιωτίας †

Δυνάμεις

30.000 πεζικό
2.000 ιππικό

35.000 πεζικό

Τα μετά την μάχη

Ο Φίλιππος με τους Αθηναίους έδειξε μεγαλοψυχία. Διεταξε να καούν οι νεκροί με τιμές και η τέφρα τους να μεταφερθει με τιμές στην Αθηνα με προτασεις ειρηνης.. Την πρεσβεία συνόδευσε ο ίδιος ο Αλέξανδρος..

Με τους Θηβαίους ο Φίλιππος φάνηκε αμειλικτος. Γνωριζε την πολεμική τους αξία από πρωτο χέρι και την ηγεμονικη τους φιλοδοξία .

Εξόντωσε ή εξορισε τους αρχηγους της αντιμακεδονικής παραταξης, επέβαλε στην πόλη πολιτευμα της αρεσκειας του και εγκατέστησε Μακεδονική φρουρα στην Καδμεία..

Ο Φίλιππος διέλυσε την Βοιωτική Ομοσπονδια και υπεγραψωε ειρηνη με τους Αθηναιους..παραχωρώντας τους τον Ωρωπό.,

Η Επιδαυρος δεχθηκε τον Φιλιππο και η Κορινθος εκλεισε ειρήνη μαζί του αφου του παρέδωσε την Ακροκορινθο. που χρησιμοποιησε ο Φιλιππος για να πιεζει την Σπαρτη.

Παραλληλα :

α. Η Κυνουρια επανηλθε στο Αργος.

β. Οι Αρκαδες πήραν πίσω όσα ειχε αποσπασει ο Επαμεινώνδας, και επανασυσταθηκε η Αρκαδικη ομοσπονδια και με την προσαρτηση της Μαντίνειας.

γ. Η Μεγαλοπολη και η Τεγέα ξαναπηραν τις περιοχές που τις ανηκαν

δ. Οι Μεσσήνιοι πήραν όλη την δυτική πλευρα του Ταυγετου, με αποτέλεσμα το κράτος της Σπαρτης να κολοβωθεί ..

Ο Φιλιππος εισεβαλε στην Πελοποννησο κι εφθασε μεχρι το Γύθειο αλλα δεν τόλμησε να επιτεθει κατά της ατείχιστης Σπαρτης.

Λέγεται ότι έστειλε επιστολη που τους ρωτουσε , πώς θέλουν να επισκεφθει την πόλη : σαν φιλος ή σαν εχθρος? Αυτοί απαντησαν Λακωνικά: Ουδέτερον, δηλαδη ούτε το ένα ούτε το άλλο....

Λόγω της αποφασιστικοτητος των Σπαρτιατων ο Φιλιππος επεστρεψε στην Κορινθο.....

Στο βαθος το πεδίο της Μαχης.

Οι απώλειες

Ο Λέων της Χαιρώνειας το 2009, πιθανότατα εγέρθηκε από τους Θηβαίους στη μνήμη των νεκρών τους.

Η συμπλοκή ήταν αναμφίβολα πολύνεκρη. Σκοτώθηκαν περισσότεροι από 1.000 Αθηναίοι ενώ παραδόθηκαν τουλάχιστον 2.000. Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τις απώλειες των Βοιωτών, αλλά οι νεκροί, οι τραυματίες και οι αιχμάλωτοι πιθανότατα ανέρχονται σε χιλιάδες. Ο διοικητής τους, στρατηγός Θεαγένης, έπεσε ηρωικά.

Ο αρχαίος στορικός Πολύαινος αναφέρει επίσης ότι, από τους άλλους συμμάχους, οι Αχαιοί έχασαν αρκετούς άνδρες λόγω των τρομερών επελάσεων του αντίπαλου ιππικού εναντίον τους.

Οι απώλειες των Μακεδόνων δεν είναι γνωστές αλλά με κριτήριο τη σφοδρότητα της σύγκρουσης πρέπει να υπήρχαν αρκετοί νεκροί και πολλοί περισσότεροι τραυματίες στις τάξεις τους.
Οπως αναφερει και ο Ν.ΗΑΜΜΟΝD, Η μαχη ξεκινησε τα χαραματα και πρεπει να τελειωσε εως τις 9 το πρωι, Καταδιωξη ΔΕΝ εγινε , οπότε ο Φιλιππος ειχε όλο τον καιρο να ασχοληθει με τους νεκρους..
Οι Μακεδονες του , ολοι μαζι με τα όπλα τους ,αποτεφρω- θηκαν και υψώθηκε πάνω από τις σταχτες τους και τις προσφορες ένας τυμβος,
Ο στρατος παρήλασε προς τιμη τους΄
Ο Σεβασμός που εδειξε προς τον Ιερό Λοχο των Θηβαίων, εχει αποδειχθει και ανασκαφικα.

Αρχαιολογικές ανασκαφές κοντά στο πεδίο της μάχης, στην περιοχή κάτω από το Λιοντάρι της Χαιρώνειας, αποκάλυψαν 254 σκελετούς ανδρών, σε επτά σειρές. πιθανά τους νεκρούς του Ιερού Λόχου, μιας και ο αριθμός τους,αφ'ενός. πλησιαζει τους 300, αφ'ετέρου ο τροπος ταφής ειναι ευτελεστερος , που δειχνει ότι δεν ειναι Μακεδονες. Από αυτούς, δύο είχαν αποτεφρωθεί και οι υπόλοιποι απλά ενταφιαστεί.